Muhafaza(Yediemin) Görevini Kötüye Kullanma Suçu (TCK Madde 289)

MUHAFAZA(YEDİEMİN) GÖREVİNİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇU (TCK MADDE 289)

         Muhafaza(yediemin) görevini kötüye kullanma suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun ikinci bölümünde “Adliyeye Karşı Suçlar” başlığı altında madde 289’ da düzenlenmiştir. Kanun hükmü şöyledir:

  Muhafaza görevini kötüye kullanma suçu ile korunan hukuksal yarar yedieminlik görevinin yasaya uygun olarak yerine getirilmesi ve kamu hizmetinin düzenli bir şekilde işlemesidir. Bu sebeple “muhafaza görevini kötüye kullanma suçunun” Türk Ceza Kanununda adliyeye karşı suçlar bölümünde düzenlenmesi isabetlidir.

         İcra dosyasının takip edilmemesi gibi sebeplerle haczin düşmesi halinde bu suç oluşmaz. Yine aynı şekilde borçlunun bütün borcunu ödeyip icra dosyasını kapatması halinde de muhafaza görevini kötüye kullanma suçu söz konusu olmaz. 

SUÇUN FAİLİ KİMDİR? 

         Kanunda belirtildiği üzere suçun faili, ilgili malın muhafaza edilmek üzere kendisine teslim edildiği kişidir. Teslimatın mutlaka yetkili kamu kişisi tarafından mevzuata uygun şartlarda ve koşullarda yapılması gerekir. Teslim kanunda aranan koşullara ve usullere göre yapılmaz ve özel hukuk ilişkisi söz konusu olur ise bu durumda muhafaza görevini kötüye kullanma suçu değil; güveni kötüye kullanma suçu söz konusu olur. Failin ilgili malın sahibi olabilmesi de mümkün olup; bu durumda verilecek cezada da indirime gidilmektedir.

MUHAFAZA GÖREVİNİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNUN KONUSU NEDİR?

         Suçun konusu hacizli, rehinli veya herhangi bir nedenle elkonulmuş mallardır. Mal kavramı ile somut olarak algılayabildiğimiz nesneler ifade edilmiştir. Örnek olarak buzdolabı, televizyon, masa verilebilir.

SUÇUN MADDİ UNSURU NEDİR?

         Muhafaza(yediemin) görevini kötüye kullanma suçunun maddi unsurunu; muhafaza edilmek üzere kendisine teslim olunan rehinli veya hacizli veya herhangi bir nedenle el konulmuş olan mal üzerinde teslim amacı dışında tasarrufta bulunulması oluşturmaktadır. Suç serbest hareketli bir suç olup; hem icrai hem ihmali davranışla işlenebilir. Teslim amacı dışında tasarrufta bulunmaya; malı başkasına vermek, satmak, mala zarar vermek, kırmak, hazır etmemek, teslim etmemek örnek gösterilebilir. İlgili mal üzerinde tasarrufta bulunma yetkisi yedieminde olmayıp; teslim işlemini gerçekleştiren kamu otoritesine yani idareye aittir. İlgili idare istediği zaman malı geri isteme hakkına sahiptir. Bunun yanında yedieminin muhafaza görevinin süresi sınırlıdır.

SUÇUN MANEVİ UNSURU NEDİR?

         Muhafaza görevini kötüye kullanma suçu kasten işlenebileceği gibi suçun taksirli olarak da işlenebilmesi hukuken mümkündür.

SUÇA TEŞEBBÜS MÜMKÜN MÜDÜR?

         Teşebbüsün söz konusu olabilmesi için failin elinde olmayan nedenlerle icra hareketlerini tamamlayamamış olması gerekmektedir. Muhafaza görevini kötüye kullanma suçunun ihmali veya icrai davranışla işlenebileceğini yukarıda belirtmiştik. Suçun icrai davranışla işlendiği hallerde teşebbüs mümkün olabilir.

KUSURSUZLUĞU KALDIRAN NEDENLER VE ETKİN PİŞMANLIK 

         Yediemin görevini suiistimal suçunda bazı haller kusursuzluğu kaldıran sebep olarak sayılabilir. Örnek olarak yangın söndürme tüplerini yediemin olarak muhafaza eden bir kişinin, depoda çıkan yangın sebebiyle bu tüpü kullanması durumu kusursuzluğu kaldıran bir sebeptir. Suçun konusunu oluşturan eşyayı kovuşturma başlamadan önce geri veren veya bunun mümkün olmaması halinde bedelini ödeyen kişi hakkında verilecek cezaların beşte dördü kanununun ikinci fıkrası uyarınca indirilmektedir.

GÖREVLİ MAHKEME HANGİSİDİR? SUÇ ŞİKÂYETE TABİ MİDIR?

         Muhafaza görevini kötüye kullanma suçunda görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemeleridir. Soruşturma ve kovuşturma ilgili makamlarca resen yapılmakta olup; şikâyet şartı aranmamaktadır.

YARGITAY KARARLARI

YEDİEMİNİN MALIN SAHİBİ OLMASI DURUMUNDA CEZADA İNDİRİME GİDİLMESİ GEREKMEKTEDİR

“…1-)Sanık, haczedilerek kendisine yediemin olarak teslim edilen mahcuzların halen iş yerinde olduğunu iddia etmiş ise de; kolluk marifetiyle araştırma yapılarak sanığın savunmasının doğruluğu araştırıldıktan sonra mahcuzlar üzerinde teslim amacı dışında tasarrufta bulunup bulunmadığı belirlendikten sonra hukuki durumunun takdir ve tayini gerekirken eksik araştırma sonucu yazılı şekilde hüküm kurulması,

2-)Sanığın savunmasında borcunu ödediğini beyan etmesi ve müştekinin de yapılan duruşmalara katılmaması karşısında sanığın savunmasının doğruluğu araştırılıp, varsa ödemenin tarihi de saptanarak sonucuna göre hukuki durumun takdir ve tayini gerektiği gözetilmeden eksik inceleme ile yazılı şekilde mahkumiyetine karar verilmesi,
Kabule göre de;

3-)Mahcuzların sahibi olduğu anlaşılan sanık ... hakkında TCK.nın 289/1-son cümlesi gereğince indirim yapılması gerektiği gözetilmeyerek fazla ceza tayini,
Yasaya aykırı, sanık müdafinin temyiz itirazları bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan hükmün bu sebeplerden dolayı 5320 sayılı Yasanın 8/1. maddesi uyarınca uygulanması gereken 1412 sayılı CMUK.nın 321. maddesi gereğince BOZULMASINA…” (8. Ceza Dairesi 2017/15756 E. , 2019/15819 K.)

MUHAFAZA GÖREVİNİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNDA MAHKEMENİN EKSİK ARAŞTIRMA YAPMASI BOZMA SEBEBİDİR

“…Sanığın, savunmasında kendisine teslim edilen mahcuzların halen kirasını ödeyemedikleri için kapattıkları işyerinin bulunduğu mağazada olduğunu ve dosya borcunu ödediğini beyan etmesi karşısında, savunmasının doğruluğu, alacaklı müşteki dinlenip, gerektiğinde kolluk marifetiyle araştırılarak mahcuzların mevcut olup olmadığı, dosya borcunun ödenip ödenmediği, mahcuzlar üzerinde teslim amacı dışında tasarrufta bulunulup bulunulmadığı, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranıp davranmadığı tespit edildikten sonra sonucuna göre hukuki durumunun takdir ve tayini gerekirken, eksik araştırma ile yazılı şekilde hüküm kurulması, yasaya aykırı, sanık müdafinin temyiz itirazı bu itibarla yerinde görüldüğünden hükmün bu sebepten dolayı 5320 sayılı Yasanın 8/1. maddesi uyarınca uygulanması gereken 1412 sayılı CMUK.nın 321. ve 326/son maddeleri uyarınca ceza miktarı yönünden kazanılmış hak saklı kalmak kaydıyla BOZULMASINA…” (8. Ceza Dairesi 2019/20271 E. , 2019/14500 K.)

HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASINA İLİŞKİN KARAR SONRASI HÜKMÜN AÇIKLANMASI HALİNDE KARARIN GEREKÇELİ OLMAMASI BOZMA SEBEBİDİR

Muhafaza görevini kötüye kullanma suçundan sanık ... hakkında 25.01.2011 tarihli hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin karar kaldırılarak hükmün açıklanmasına ve 5237 sayılı TCK.nın 289/1-1 madde ve fıkrası uyarınca mahkumiyetine dair.... Asliye Ceza Mahkemesinin 07.09.2015 gün ve.... karar sayılı hükmünün süresi içinde Yargıtay'ca incelenmesi sanık müdafii tarafından istenilmiş olduğundan dava evrakı Cumhuriyet Başsavcılığından tebliğname ile daireye gönderilmekle incelendi:

“…CMK.nın 231/11. maddesine göre hükmün açıklanmasına yönelik kararda; Türkiye Cumhuriyeti Anayasa'sının 141/3, CMK.nın 34 ve 230. maddeleri ve Ceza Genel Kurulu'nun 18.11.2014 gün, .... sayılı kararı uyarınca hükmün gerekçesinde, iddia ve savunmada ileri sürülen görüşlerin yazılması, kanıtların tartışılarak değerlendirilmesi, hükme esas alınan ve reddedilen kanıtlar ile mahkemece ulaşılan kanaatin, sanığın suç oluşturduğu veya oluşturmadığı sabit görülen fiilin belirtilmesi ve bu fiilin nitelendirilmesinin yapılması suretiyle infazı kabil bir hüküm kurulması gerekirken, gerekçesiz olarak açıklanması geri bırakılan karara atıf yapılmak suretiyle hükmün kurulması, yasaya aykırı, sanık müdafinin temyiz itirazı bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan sair yönleri incelenmeyen hükmün bu sebeplerden dolayı 5320 sayılı Yasanın 8/1. maddesi uyarınca uygulanması gereken CMUK.nın 321. maddesi gereğince BOZULMASINA…” (8. Ceza Dairesi 2019/17335 E. , 2019/13684 K.)

BANKALAR İLE KREDİ TALEBİNDE BULUNANLAR ARASINDA DÜZENLENEN REHİN SÖZLEŞMESİ HALİNDE RESMEN TESLİMİN YAPILMAMASI SEBEBİYLE SANIĞA CEZA VERİLMESİ BOZMA SEBEBİDİR  

“…TCK.nın 289. maddesinin birinci fıkrasında düzenlenen muhafaza görevini kötüye kullanma suçunun konusu "resmen teslim olunan" mal olup, bankalar ile kredi talebinde bulunanlar arasında düzenlenen rehin sözleşmesi nedeniyle yapılan teslimlerde "resmen teslim" keyfiyeti gerçekleşmeyeceğinden anılan suçun unsurları itibariyle oluşmayacağı gözetilmeden sanığın beraati yerine yazılı şekilde mahkumiyetine karar verilmesi, yasaya aykırı, sanık müdafinin temyiz itirazları bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan hükmün bu sebepten dolayı 5320 sayılı Yasanın 8/1. maddesi uyarınca uygulanması gereken 1412 sayılı CMUK.nın 321. maddesi gereğince BOZULMASINA…” (8. Ceza Dairesi 2019/13856 E. , 2019/11826 K.)