Ceza hukukunun en temel sorularından biri şüphesiz: “Ceza davası nasıl açılır?” Bu soruya yanıt arayan bireyler genellikle bir suçun mağduru olmuş ya da haksız yere suçlanmış kişilerdir. Ceza davası açma süreci; suç duyurusu, soruşturma, kovuşturma gibi aşamaları içerir. Bu yazıda, bir ceza davasının hangi yollarla başlatılabileceğini, şikâyet hakkının nasıl kullanılacağını ve sürecin hukuki işleyişini ayrıntılarıyla ele alacağız.
Ceza davası, bir suç işlendiği iddiasıyla, failin ceza hukuku kuralları çerçevesinde yargılanmasını sağlayan davadır. Bu davalar kamu düzenini ilgilendirdiği için, genellikle devlet adına Cumhuriyet savcısı tarafından açılır. Ancak bazı suçlar için, mağdurun şikâyeti olmadan dava açılamaz.
Suç Duyurusu Bir suç işlendiğine tanık olan veya mağduru olan kişi, öncelikle suç duyurusunda bulunmalıdır. Bu bildirim başlıca olarak;
yapılabilir.
Şikâyetçi, olayla ilgili tüm ayrıntıları içeren bir dilekçe sunmalı ya da sözlü olarak ifade vermelidir. Bu aşamada olayın yeri, zamanı, şahit varsa kimlik bilgileri, suçun türü gibi detaylar verilebilir. Ancak suç türünün esas olarak belirlenmesi savcı veya hakim tarafından yerine getirilir.
Ceza davası açılmadan önce Cumhuriyet savcısı olayı araştırır. Bu aşamaya soruşturma evresi denir. Savcı;
Eğer yeterli şüphe varsa savcı iddianame düzenler. İddianame, ceza davasının açılabilmesi için mahkemeye sunulan resmi belgedir.
Savcı tarafından hazırlanan iddianame, yetkili ceza mahkemesine gönderilir. Mahkeme, iddianameyi inceledikten sonra "kabul" kararı verirse ceza davası resmen açılmış olur. Not: Mahkeme, iddianamede yeterli hukuki gerekçe bulamazsa “iade” kararı verebilir. Bu durumda savcı, eksiklikleri tamamlayarak tekrar sunabilir.
Bazı suçların kovuşturulması, mağdurun şikâyetçi olması şartına bağlıdır. Örneğin:
şikâyet süresi genellikle 6 aydır. Bu sürede şikâyet yapılmazsa ceza davası açılamaz.
Bir ceza davası sürecinde ceza avukatı desteği hayati öneme sahiptir. Avukat;
Ceza avukatı, süreç boyunca müvekkilinin haklarının ihlal edilmemesi için gerekli tüm yasal girişimleri yapar.
Süreç, suçun niteliğine, mahkemelerin iş yüküne ve delil durumuna göre değişkenlik gösterir. Bu süreç birkaç ay sürebilirken bazı durumlarda yıllar sürebilmektedir.
Ceza davası açmak, sadece bir dilekçe ile başlayan basit bir işlem değildir. Delillerin toplanması, hukuki değerlendirme, iddianamenin kabulü ve yargılama süreci gibi birçok teknik aşama içerir. Bu nedenle hak kaybı yaşamamak için sürecin en başından itibaren bir ceza avukatı ile ilerlemek en doğru adım olarak kabul edilir. Ancak bireyler avukat olmaksızın da kendi haklarını şikayet yolu ile arayabilirler.